Beschrijving van de aflevering door de NTR: “Het imago van Amsterdam is voor een groot deel te danken aan de zeventiende eeuw. De grachten, de kunst, de welvaart, mede mogelijk gemaakt door de komst van duizenden migranten uit Europa en ver daarbuiten. Amsterdam biedt vele kansen voor nieuwkomers maar lang niet iedereen deelt in deze succes story. De verschillen tussen rijk en arm blijven gigantisch groot.”
Meer over Francisca de Angola.
#Amsterdam is celebrating its 750th anniversary this year. As I did previously on twitter, this #blackhistorymonth I will post a story from Amsterdam’s rich Black history every day. #skyhistorians #blackhistorymonth2025 #amsterdam750
— Voetnoot -Mark Ponte (@voetnoot.bsky.social) February 1, 2025 at 12:10 PM
[image or embed]
Ook ik ben – na 17,5 jaar – verhuisd van Twitter naar Bluesky. Mijn historische archiefsprokkelingen vind je nu daar, op Insta en op deze en andere sites.
OTD #1632 Spinoza was born in #Amsterdam – Bento/Baruch studied at Ets Haim. After the ban, his name was scratched out in the books of Ets Haim, but is still recognizable: "Baruch Espinosa f[ilh]o de Michael Espinosa"; 2nd image: #Spinoza signs a notarial deed for himself and his brother, 1655.
— Voetnoot -Mark Ponte (@voetnoot.bsky.social) Nov 24, 2024 at 12:36
[image or embed]
Het was 21 of 22 maart 1689, bij de Sint Antoniessluis, een drukke plek in de stad want de verbinding tussen de Sint Antoniesbreestraat en de Jodenbreestraat. De uitdrager Jacob Paulussen had even daarvoor een ‘Oost-Indische kist’ vol porselein van de Sint Anthoniesmarkt (Nieuwmarkt) opgehaald en was net bezig het kostbare, door de VOC aangevoerde servies van zijn slee af te laden, toen Stijntje Seegers met grote snelheid over de sluis aan kwam racen in haar sjees – recht op de kist af.
4 oktober verschenen ‘Ons Amsterdam 750 jaar. Een bijzondere stadsgeschiedenis’, een keuze uit 75 jaar Ons Amsterdam. Met bijdragen van mijn hand uit de vaste rubriek ‘Akten’ over Portugese, Angolese, Indonesische, Armeense, Marokkaanse Afro-Amerikaanse en andere Amsterdammers en bezoekers van de stad Amsterdam in de zeventiende en achttiende eeuw. Uiteraard grotendeels gebaseerd op de geweldige Notariële Archieven in het Stadsarchief.
Redactie en samenstelling: Janna Toepoel Jitske Hell Koen Kleijn; uitgegeven door Walburg Pers
Vanwege de tv-serie Hollandse Meesters Herzien is er weer veel aandacht in de media voor de zwarte gemeenschap in Amsterdam in de Zeventiende Eeuw. Al enige jaren doe ik onderzoek naar deze groep Amsterdammers en ik schreef er verschillende stukken over. De meeste van deze artikelen zijn online te lezen. Een selectie:
‘Al de swarten die hier ter stede comen’ Een Afro-Atlantische gemeenschap in zeventiende-eeuws Amsterdam’, TSEG/ Low Countries Journal of Social and Economic History, 15(4), pp.33–62. DOI: http://doi.org/10.18352/tseg.995 (peer reviewed) 2019
‘Zwarte vrouwen in het midden van de zeventiende eeuw’, in: Maarten Hell ed., Amstelodomum. Alle Amsterdamse Akten. Ruzie, rouw en roddels bij de notaris, 1578-1915 (2022)
Boek: ‘Zwart in Rembrandts tijd’, / Black in Rembrandt’s Time, uitgegeven door /published by W Books. Auteurs: Stephanie Archangel, Elmer Kolfin, Mark Ponte, David De Witt. Te koop in de boekhandel en natuurlijk bij het Rembrandthuis
Met daarin o.a.: Mark Ponte, ‘Black in Amsterdam around 1650‘ in: Kolfin and Runia ed., Black in Rembrandt’s Time (W Books 2020).
De Afro-Braziliaanse Juliana in Amsterdam / A afro-brasileira Juliana em Amsterdã, Historias da Nova Holanda (Stadsarchief / Biblioteca Nacional), december 2020.
‘De eerste zwarte Amsterdammers’, Geschiedenis Magazine, oktober 2020.
‘Tussen slavernij en vrijheid’ in: Pepijn Brandom e.a., De slavernij in Oost en West. Het Amsterdam onderzoek (Spectrum; Amsterdam 2020) 248-256.
‘Juliana eist haar vrijheid op’, Ons Amsterdam, juli/augustus 2020.
Nog meer lezen? Bekijk: mijn publicaties
Mark Ponte
Haj Abdelkader Perez was een belangrijk man. Hij was admiraal en werd als gezant van Marokkaanse koningen naar verschillende Europese landen gestuurd. In oktober 1729 arriveerde hij in de Republiek als vertegenwoordiger van koning Abdallah bin Ismail om met de Staten Generaal te onderhandelen over een vredesverdrag. Een belangrijk deel van zijn tijd verbleef de ambassadeur echter niet in Den Haag maar in Amsterdam.
Abdelkader Perez was ongetwijfeld een opvallende verschijning in de stad, over wie men met enige regelmaat in de kranten van de tijd kon lezen. Er bestaat een imposant portret van hem uit de tijd dat hij in Groot-Brittannië verbleef: met admiraalsstaf in de hand, een volle witte baard en een witte tulband op zijn hoofd.
Waar het vandaan kwam is niet duidelijk, maar in 1730 deed het verhaal de ronde dat ‘Admiraal Perez zoude zijn een Renegaat die van de Christelijke of Joodse Religie tot de Moorse zoude zijn overgegaan’. Een dergelijke bekering was iets wat in de 17de en 18de eeuw best vaak voorkwam, maar volgens de wet verboden was. Het verlaten van het christelijke geloof ten gunste van de islam werd door Nederlandse christenen, van welke gezindte dan ook, hevig veroordeeld.
Het WIC-schip de Blauwe leeuw vertrok op 28 juli 1636 met 61 bemanningsleden en 62 soldaten naar Brazilië. Dankzij het project WIC-opvarenden kunnen we de helft van deze opvarenden nu een naam geven.
Lees het verhaal op de website van het Stadsarchief
WIC-opvarenden is een door Jirsi Reinders geïnitieerd project van Stadsarchief Amsterdam i.s.m. Gerhard de Kok van Universiteit Leiden. Gefinancierd door de Samenwerkende Maritieme Fondsen.
Altijd leuk om bij te dragen aan een mooi boek, in dit geval twee korte stukjes voor Regie: Rembrandt, het boek bij de gelijknamige tentoonstelling in het Museum Rembrandthuis. Het ene stukje gaat over een paradijsvogel voor de schouwburg, het andere verhaal over het spelen van ‘de Historie van Hester’ in pakhuizen op en om Vlooienburg. De originele stukken bij mijn stukken zijn nu te zien in het Stadsarchief.
Schatkamerpresentatie met werken van o.a. Rembrandt, Reinier Vinkeles en Simon Fokke
Van 2 maart – 26 mei 2024
Gratis toegang
In 1637 werd aan de Keizersgracht een houten schouwburg gebouwd. Deze plek zou in de zeventiende en achttiende eeuw uitgroeien tot dé uitgaansgelegenheid van Amsterdam. Amsterdammers uit alle lagen van de bevolking bezochten het theater, dat een plek van culturele vernieuwing zou blijken. Hier werden gedurende anderhalve eeuw tot de verbeelding sprekende toneelstukken uit heel Europa opgevoerd. Acteurs en vooral actrices werden de sterren van de stad. Het theater vormde bovendien een rijke inspiratiebron voor Rembrandt en zijn leerlingen. Op 11 mei 1772 brandde de schouwburg tot de grond toe af. Een nieuw theater verrees aan het Leidseplein.
In de Schatkamer toont het Stadsarchief een aantal topstukken uit de geschiedenis van de schouwburg, waaronder originele speellijsten. Ook zijn er documenten die uit de brand van 1772 werden gered, zoals een gravure naar Jacob Jordaens.
De presentatie in het Stadsarchief laat ook zien dat niet alleen in de schouwburg theater werd gemaakt. Straattheater was alom aanwezig, zoals op Vlooienburg, het kloppend hart van Joods Amsterdam. Daar werden in pakhuizen en kelders theaterstukken opgevoerd. Het zou goed kunnen dat Rembrandt zich hier liet inspireren voor zijn prent De Triomf van Mordechai, die ook in de Schatkamer tentoongesteld wordt.
Ook op de kermis was straattheater vaste prik: vanaf half september was het in de zeventiende en achttiende eeuw altijd druk in de stad. Op de Botermarkt (nu het Rembrandtplein) konden bezoekers koorddansers, acrobaten en straattheater door reizende gezelschappen zien en exotische dieren bewonderen. In een aantal mooie prenten laat de presentatie deze levendige straattaferelen zien.
